Struktur Mahkamah di Malaysia

Sistem kehakiman merupakan salah satu cabang penting dalam pentadbiran negara yang berfungsi untuk menegakkan undang-undang, melindungi hak rakyat, dan memastikan keadilan ditegakkan. Di Malaysia, sistem mahkamah telah disusun mengikut hierarki tertentu supaya setiap kes dapat diadili dengan teratur dan adil. Artikel ini akan menghuraikan secara terperinci mengenai struktur mahkamah di Malaysia, termasuk peranan mahkamah rendah, mahkamah tinggi, mahkamah rayuan, dan mahkamah persekutuan.

---

Asas Sistem Kehakiman Malaysia

Sistem mahkamah di Malaysia berasaskan Common Law yang diwarisi daripada zaman penjajahan British, dengan penyesuaian mengikut Perlembagaan Persekutuan. Setiap mahkamah mempunyai bidang kuasa tersendiri, bergantung pada jenis kes (sivil atau jenayah) serta nilai tuntutan atau tahap keseriusan sesuatu kesalahan.

Secara umum, hierarki mahkamah di Malaysia boleh dibahagikan kepada empat peringkat utama:

1. Mahkamah Rendah
2. Mahkamah Tinggi
3. Mahkamah Rayuan
4. Mahkamah Persekutuan

Selain itu, terdapat juga mahkamah khas seperti Mahkamah Syariah, Mahkamah Tentera, dan Mahkamah Khas Persekutuan.

---

1. Mahkamah Rendah

Mahkamah rendah merupakan tempat utama di mana kebanyakan kes bermula. Ia terdiri daripada:

• Mahkamah Majistret (Kelas Pertama & Kelas Kedua)
• Mahkamah Sesyen

(a) Mahkamah Majistret

Mahkamah Majistret adalah peringkat paling asas dalam sistem kehakiman. Majistret dibahagikan kepada dua kelas:

Majistret Kelas Pertama

• Kes sivil dengan tuntutan sehingga RM100,000.
• Kes jenayah dengan hukuman maksimum 10 tahun penjara atau denda.
• Mendengar kes seperti saman trafik, pertikaian hutang kecil, dan jenayah ringan.

Majistret Kelas Kedua

• Bidang kuasanya lebih terhad.
• Hanya mendengar kes sivil sehingga RM10,000.
• Kes jenayah ringan seperti denda kecil atau kesalahan mudah.

(b) Mahkamah Sesyen

Mahkamah Sesyen mempunyai bidang kuasa yang lebih luas berbanding Mahkamah Majistret.

• Kes sivil sehingga RM1 juta, atau tanpa had bagi kes tertentu seperti kemalangan jalan raya, ganti rugi kecederaan diri, dan tanah.
• Kes jenayah kecuali yang membawa hukuman mati.
• Hakim Sesyen juga boleh mendengar kes rayuan daripada Mahkamah Majistret.

Kesimpulannya, mahkamah rendah menumpukan kepada kes bernilai kecil hingga sederhana dan jenayah yang tidak terlalu berat.

---

2. Mahkamah Tinggi

Mahkamah Tinggi merupakan peringkat kedua dalam hierarki kehakiman. Terdapat dua Mahkamah Tinggi di Malaysia:

• Mahkamah Tinggi Malaya – meliputi Semenanjung Malaysia.
• Mahkamah Tinggi Sabah dan Sarawak – meliputi Sabah, Sarawak dan Wilayah Persekutuan Labuan.

Bidang kuasa Mahkamah Tinggi:

• Kes sivil melebihi RM1 juta.
• Kes jenayah berat termasuk yang boleh dijatuhkan hukuman mati (bunuh, rogol, dadah, pengkhianatan).
• Kuasa rayuan daripada Mahkamah Sesyen dan Majistret.
• Kes khas seperti kebankrapan, penggulungan syarikat, probet (pusaka), dan isu perlembagaan.

Mahkamah Tinggi juga mempunyai kuasa untuk mendengar permohonan semakan kehakiman (judicial review) terhadap keputusan agensi kerajaan.

---

3. Mahkamah Rayuan

Mahkamah Rayuan adalah peringkat ketiga dalam hierarki. Ia ditubuhkan pada tahun 1994 untuk mengurangkan beban Mahkamah Persekutuan.

Fungsi utama Mahkamah Rayuan:

• Mendengar rayuan daripada Mahkamah Tinggi.
• Rayuan boleh berkaitan kes sivil atau jenayah.
• Kes akan diputuskan oleh panel hakim, biasanya seramai tiga orang.
• Tidak mendengar kes baharu; keputusan dibuat berdasarkan rekod dan bukti yang telah dibicarakan di Mahkamah Tinggi.

Keputusan Mahkamah Rayuan boleh dirayu lagi ke Mahkamah Persekutuan, tetapi hanya untuk isu-isu undang-undang yang penting.

---

4. Mahkamah Persekutuan

Mahkamah Persekutuan ialah mahkamah tertinggi di Malaysia. Keputusan di mahkamah ini adalah muktamad dan tidak boleh dirayu lagi.

Bidang kuasa Mahkamah Persekutuan:

• Mendengar rayuan terakhir daripada Mahkamah Rayuan.
• Menentukan isu-isu perlembagaan, contohnya kes yang melibatkan hak asasi rakyat atau kuasa kerajaan.
• Mendengar permohonan untuk semakan kehakiman yang berkaitan dengan keputusan mahkamah lebih rendah.

Kes-kes di Mahkamah Persekutuan biasanya didengar oleh panel lima orang hakim atau lebih, bergantung pada kepentingan isu yang dibicarakan.

---

Mahkamah Khas di Malaysia

Selain empat mahkamah utama, terdapat juga mahkamah khas yang berfungsi untuk kes tertentu:

Mahkamah Syariah

• Mengendalikan kes yang melibatkan orang Islam, seperti perceraian, nafkah, faraid, dan jenayah syariah.
• Bidang kuasa terhad mengikut undang-undang negeri.

Mahkamah Tentera

• Mengendalikan kes melibatkan anggota angkatan tentera.

Mahkamah Khas Persekutuan

• Menangani kes melibatkan Raja-Raja Melayu dan Yang di-Pertuan Agong.

---

Hubungan Antara Plaintif, Defenden, Pendaftar dan Hakim

Untuk memahami struktur mahkamah dengan lebih baik, kita juga perlu tahu peranan pemain utama dalam proses perbicaraan:

• Plaintif: Pihak yang memulakan saman (sivil).
• Defenden: Pihak yang disaman.
• Pendaftar: Pegawai mahkamah yang menguruskan dokumen, tarikh kes dan tatacara.
• Hakim: Individu yang mendengar hujah, menilai bukti, dan membuat keputusan.

Keempat-empat entiti ini berinteraksi dalam setiap peringkat mahkamah, dari mahkamah rendah hingga ke Mahkamah Persekutuan.

---

Kesimpulan

Struktur mahkamah di Malaysia direka untuk memastikan keadilan ditegakkan secara sistematik.

• Mahkamah Rendah menangani kes kecil dan sederhana.
• Mahkamah Tinggi menangani kes besar dan rayuan daripada mahkamah rendah.
• Mahkamah Rayuan menyemak keputusan Mahkamah Tinggi.
• Mahkamah Persekutuan menjadi mahkamah tertinggi dan membuat keputusan muktamad.

Dengan adanya struktur ini, setiap rakyat berhak mendapat proses keadilan yang tersusun, sama ada sebagai plaintif, defenden, atau pihak lain yang terlibat dalam perbicaraan.