Darah Rh17: Jenis Darah Paling Jarang di Malaysia

Perkongsian Bank Darah Hospital Umum Sarawak sekitar Mei lalu mencuri perhatian orang ramai apabila menyentuh mengenai sejenis kumpulan darah yang sangat jarang ditemui, iaitu Rh17.

Lebih menarik, kisah ini tular apabila darah penderma dari Kuching, Vencent Voon Sin Thung, diterbangkan khas ke Kuala Lumpur bagi menyelamatkan seorang wanita yang mengalami kehamilan luar rahim dan memerlukan pembedahan segera.

Persoalan pun timbul – mengapa darah dari Sarawak perlu diterbangkan, sedangkan Pusat Darah Negara (PDN) mempunyai stok darah sendiri? Jawapannya terletak pada keunikan dan kerumitan kumpulan darah Rh17.

---

Apa Itu Darah Rh17?

Menurut Pakar Perunding Perubatan Transfusi dan Ketua Bahagian Klinikal Transfusi PDN, Dr Nor Hafizah Ahmad, darah Rh17 ialah salah satu subtype dalam sistem Rh yang dikenali dunia perubatan.

Berbanding kumpulan darah umum seperti A, B, AB dan O, darah Rh17 hanya terdapat pada sebahagian kecil manusia di dunia. Malah, di Malaysia sendiri, ia amat jarang ditemui – hanya sembilan kes dikenal pasti sejak beberapa dekad lalu.

Ciri paling ketara ialah individu dengan Rh17 hanya mempunyai antigen D, tanpa antigen lain dalam sistem Rh. Ini menjadikan mereka tidak boleh menerima darah biasa. Mereka hanya boleh menerima darah daripada penderma Rh17 juga, jika tidak, risiko komplikasi serius boleh berlaku.

---

Sejarah Kajian Rh17 di Malaysia

Kewujudan darah Rh17 dalam kalangan rakyat Malaysia mula dikesan sekitar tahun 2007 apabila PDN menjalankan kajian bersama pasukan saintis yang diketuai oleh Dr Rozi Hanisa Musa, Ketua Makmal Rujukan Immunohematologi Kebangsaan.

Kajian itu, yang dibentangkan dalam Persidangan ISBT 2008, mendapati kadar prevalens darah Rh17 tinggi dalam kalangan etnik Bidayuh. Walau bagaimanapun, ia juga pernah dikesan pada individu Melayu dan India.

Keunikan ini berlaku kerana Rh17 diwarisi secara genetik, iaitu bersifat resesif autosom. Kedua-dua ibu bapa perlu menjadi pembawa untuk anak mewarisi jenis darah tersebut. Oleh itu, ia lebih mudah ditemui dalam komuniti kecil atau tertutup, seperti masyarakat Bidayuh di Sarawak.

---

Cabaran Mengurus Darah Rh17

Walaupun tidak membawa masalah kesihatan, darah Rh17 memberikan cabaran besar dalam bidang perubatan transfusi.

1. Sukar Diperoleh – hanya segelintir kecil masyarakat memilikinya.

2. Risiko Semasa Kehamilan – wanita hamil dengan darah Rh17 boleh menghasilkan antibodi anti-Rh17. Jika ini berlaku, bayi mereka berisiko mendapat penyakit Hemolitik Fetus dan Bayi Baru Lahir (HDFN) yang boleh membawa maut.

3. Tidak Boleh Terima Darah Biasa – jika transfusi darah tidak serasi berlaku, pesakit boleh mengalami reaksi hemolitik akut, iaitu sistem imun menyerang sel darah merah yang dipindahkan.

---

Kes-Kes Kecemasan Membabitkan Darah Rh17 di Malaysia

1. Kes 2021 di Johor Bahru

Seorang wanita etnik Bidayuh memerlukan pembedahan caesarean (C-section). Darah Rh17 dari Sarawak didermakan oleh Pehan Anak Majis, diterbangkan melalui kargo udara Pos Malaysia ke Kuala Lumpur, sebelum dihantar ke Johor Bahru.

2. Kes Mei 2025 di Kuala Lumpur

Seorang wanita mengalami kehamilan ektopik (luar rahim) dan memerlukan darah Rh17. Darah tersebut sekali lagi diterbangkan dari Kuching ke Kuala Lumpur, dengan kerjasama PDN, tabung darah negeri Sarawak, Johor dan Pos Malaysia.

Kedua-dua kes ini membuktikan pentingnya sistem pengurusan penderma darah jarang ditemui agar bantuan kecemasan dapat dilakukan tepat pada waktunya.

---

Usaha PDN Mengurus Stok Darah Jarang Jumpa

Untuk memastikan stok darah Rh17 sentiasa tersedia, Pusat Darah Negara (PDN) mengambil langkah berikut:

• Pendaftaran penderma khas – individu yang dikenal pasti mempunyai darah Rh17 akan didaftarkan dalam pangkalan data kebangsaan.

• Pemantauan berterusan – penderma dipantau dan dihubungi semula apabila ada keperluan mendesak.

• Penyimpanan jangka panjang – PDN mempunyai fasiliti khas untuk membekukan darah Rh17 sehingga 10 tahun pada suhu kurang daripada -60˚C.

• Kerjasama strategik – melibatkan tabung darah negeri dan pihak logistik seperti Pos Malaysia untuk penghantaran segera ke lokasi kecemasan.

Namun, satu cabaran besar ialah proses mencairkan darah beku yang mengambil masa 4 hingga 6 jam, menjadikan perancangan awal sangat penting.

---

Kepentingan Kesedaran Awam

Ramai masyarakat hanya tahu tentang darah A, B, AB dan O. Hakikatnya, wujud kumpulan darah jarang jumpa seperti Rh17 yang sangat penting untuk menyelamatkan nyawa.

Atas sebab itu, PDN menggalakkan:

• Saringan keluarga – bagi mengenal pasti waris yang mungkin juga memiliki darah Rh17.

• Sumbangan penderma tetap – kerana penderma Rh17 sangat terhad, mereka perlu tampil menderma secara berkala.

• Kesedaran masyarakat – agar orang ramai faham bahawa darah jarang jumpa memerlukan pengurusan rapi dan sumbangan mereka boleh menjadi penyelamat dalam situasi kritikal.

---

Info Ringkas: Fakta Menarik Tentang Darah Rh17

1. Sangat jarang ditemui – hanya segelintir kecil individu memilikinya di dunia.

2. Tidak boleh terima darah biasa – hanya boleh menerima darah daripada penderma Rh17 juga.

3. Sukar diperoleh – menjadikan PDN perlu menyimpan stok darah ini dalam keadaan beku jangka panjang.

4. Risiko semasa kehamilan – wanita dengan darah Rh17 boleh menghasilkan antibodi berbahaya kepada bayi dalam kandungan.

5. Warisan genetik – hanya wujud jika kedua-dua ibu bapa adalah pembawa.

Walaupun darah Rh17 jarang disebut dalam perbincangan awam, hakikatnya ia memainkan peranan besar dalam dunia perubatan. Kisah darah diterbangkan dari Sarawak ke Kuala Lumpur demi menyelamatkan nyawa membuktikan betapa pentingnya kerjasama penderma, PDN, hospital dan pihak logistik dalam mengurus kumpulan darah jarang jumpa ini.

Dengan lebih ramai tampil menderma dan kesedaran awam meningkat, nyawa pesakit yang memerlukan darah Rh17 di masa depan dapat diselamatkan dengan lebih pantas dan berkesan.